Kale/Hisar Mahalle Mescidi

Adı ve Yeri

Kale içindeki mescitlerden olan bu mabet, arşiv kayıtlarında ismi “kalʽa derûnundaki mescid”[1], “kalʽa nâm mahalle mescidi”[2], “Kal‛a Mescidi”[3] gibi isimlerle geçmektedir. İsminden de anlaşılacağı üzere Kale/Hisar Mahallesi’nde bulunuyordu. Bu mahalle, Hisariçi olarak da geçmektedir[4]. Mescit, “Ahmedek” denilen iç kalede, kapıdan girince birinci burcun üst katında bulunan dizdar salonunda inşa edilmiştir. Günümüzde ayakta olmayan mescidin mihrap izlerinden bulunduğu yer tespit edilebilmektedir[5]. Evliya Çelebi de Lârende ziyaretinde bu mescidi görmüş ve kale hakkında detaylı bilgiler vermiştir[6].

Banisi ve Yapım Tarihi

Kale içinde Sultan Camii adında harap bir mabet olduğu ve yıkılarak taşlarıyla kale içinde yeni bir mescit yapıldığı, vakıflarının ise kadı marifetiyle yeni yapılan bu mescide sarf edildiği 881/1476 tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahriri’nde kaydedilmiştir[7]. Bu durumda mescit, Karamanoğulları’nın  Osmanlı topraklarına katılmasından hemen sonra 1470’lerin başında inşa edilmiş olmalıdır.

Mimari Yapısı ve Müştemilatı

Günümüzde mevcut olmayan Kale/Hisar Mescidi’nin mimari yapısı net olarak bilinmemekle birlikte yukarıda değinildiği üzere eskiden yerinde Sultan Camii adı verilen harap bir caminin bulunması sebebiyle söz konusu mabedin taşları kullanılarak yaptırılmıştır. Bu durumda kalenin bir parçası olarak taştan inşa edilmiştir. Belgelerden anlaşıldığına göre Kale/Hisar Mahalle Mescidi’nin müştemilatında XVIII. ve XIX. yüzyıllarda faal olan bir de mektep yer alıyordu[8].

Vakfiyesi ve Vakıfları

  Kale/Hisar Mahalle Mescidi’nin vakfiyesi henüz tespit edilememiştir. Ancak mescidin idamesi için vakıflar oluşturulduğu bilinmektedir. 881/1476 Vakıf Tahriri’ne göre bu mescide devredilen vakıflar şunlardır: Sekiçeşme Hamamı’nın bir sehmi, Hisar altında, Yeniköprü’de, Subaşı’nda, Gödet köyünde bağlar, Batzade Bağı, Lârende’de Tayı Buzluğu, Yavaş Bağı, Göküyük, Ağaçlu, Tanrıvermiş köyü, Emekseven ve Hacı Celal mahalleleri  ile ırmak kenarında yerler[9]. 888/1483’teki tahririne göre bu gayrimenkullere, İdemit Mahallesi ve Kürd köyünden yerler de dâhil olmuştur[10]. XVI. yüzyıl başlarına ait olan vakıf tahriri[11] ile 937/1530 tarihli tahririnde de Sultan Camii vakıflarının Kale Mescidi’ne ilhak olduğu tekrarlanmıştır[12].

Görevlileri

Kale/Hisar Mescidi’ne birçok görevli atamaları yapılmış[13] olup ilk tayinler, imam kadrosu ile ilgilidir[14]. Mabedin vaiz, fetihhan ve mütevelli kadrosuna da ücretsiz tayinler yapılmıştır[15].

KAYNAKÇA

[1] VAD, no. 1147, s. 252.
[2] VAD, no. 1146, s. 9.
[3] Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman, s. 118.
[4] Cengiz, aynı eser, s. 138.
[5] Konyalı, Karaman Tarihi, s. 304.
[6] Seyahatnâme, IX, s. 158.
[7] Fatih Devri Karaman Vakıfları, s. 25. Aynı bilgi 1483’teki tahrirde de geçmektedir. Murad Çelebi Defteri, s. 118.
[8] VAD, no. 558, s. 176; no. 560, s. 145.
[9] Fatih Devri Karaman Vakıfları, aynı yer.
[10] 888/1483 Tarihli Karaman Vakıf Tahriri, s. 77.
[11] Karaman Vilâyeti Vakıfları, s. 174.
[12] Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman, s. 118.
[13] BOA, HAT, Dosya no. 1654, Gömlek no. 45; HAT, Dosya no. 1544, Gömlek no. 12; KARŞS, no. 289, s. 24; VAD, no. 1140, s. 654.
[14] VAD, no. 1146, s. 9; no. 1150, s. 5.
[15] KARŞS, no. 297, s. 267; VAD, no. 558, s. 176; no. 1131, s. 105; no. 1150, s. 5.